A sos pitzinnos de iscola malos a istudiare
di Andrea Atzeni

Pitzinnos chi mi sezis affidados,
tra bois no che-nd’a fattenolintos
s’in casomai chi sezis preoccupados
ca in iscola ch’essides male pintos.
Rustic’e inteligentzia dotados,
rebelles e de indomitos istintos,
non cretedes chi deo no bos cumprenda
cando, calchi olta, bos iscrio in s’agenda!

In cust’occasione presentare
Bos chelzo unu pitticu paragone:
Creides chi sas undas de su mare
no rispettan peruna istituzione?
Volentes o nolentes cuntentare
si den ‘in su concàvu padiglione.
In tottu sa natura, creid’a mie,
sa legge est rispettada die po die!

De viver in perenne libertade
t ottugantos nois mo l’auguramos,
ma, est pretzisu, cun bona volontade,
chi de su ‘onu no mond’aprofittamos,
si non amos a bier, in veridade,
ch’istan pagu a torrare sos tiranos.
T’iscrie, pitzinnu, custu pensamentu
si cheres viver liberu e cuntentu.

Pared ch’intendo: ”E lassami sa testa
Cun custas cantilenas ….a istudiare!
Po me su tempus est semper in festa,
tottu s’impignu ‘i chered a giogare…”
Perdonami e no ti sied molesta
cust’insistentzia mia po mezzorare.
Si mi cheres intendere m’iscultas
e, si no in tottu, in parte bi resultas.

S’inteligentzia tua ponela a fruttu
ca tott’igue est sa fortza ‘e sa natura.
S’impreu pius nobile no est mai derrutu
e de s’omin’elevad s’istatura.
Pensa ch’in sa caverna ‘i fu su bruttu
simizante a una bestia in sa figura
e oe poi de millennios, bell’e gai,
nd’amos fattu de istrada meda assai.

Chi su tempus est semper progredinde
mo nde seramos…ma de pius ancora
si domandamos ite sun bidinde
a sos antzianos chi biven daeora,
su fil’e sa memoria risalinde
finz‘e sa vid’insoro a s’aurora,
mos an a narrer cun ispantu veru,
chi su mundu est cambiau deabberu.

Po contu meu indagine happo fattu:
S’antiga cun sa noa generazione
de ambas duas nde tenzo unu ritrattu,
cunfrontadas las happ’a paragone,
e nd’appo ricavau, tott’a unu trattu,
e applicadu custa conclusione:
chi sa vida resultad pius bella
cand’hamos bonos votos in pagella.

Antoni Gramsci, chi mos onoramos
de haer come illustre patriota,
(mancari semper no mo nd’ammentamos
prite ca sas vicendas de sa lotta
che l’han leadu a logos lontanos)
ha nau una veridade riconnota:
chi s’ignorantzia est su peus male
difficile a curare in s’ispidale.

Tottus non poden essere dottores,
geometras, mastros opur’avvocados
ma, da-i com’in denanti, sos pastores
bistan menzus si sun istudiaos,
gai puru artigianos, minadores,
comente cuddos chi sun emigrados
in chilca de fortuna in terr’anzena:
si han istudiu ispezzan sa cadena!

Pitzinnu, certas cosas non cumprendes..?
Po te ancora resultad tott’in paris
ma t’avverto… e poi non ti lamentes:
surdu non sias che sa Rocc’e Frearis!
Ca si nd’ha bidu meda de ilbenentes
chi po sa testardaggine iscumparin.
Cree: senza unu pagu ‘e sacrificiu
no nd’has a tenner mai de beneficiu!

Cunsidera in su tempus chi est passadu
- nisciunu si nde fettad unu antu! -
Osserva chi fuid su soldadu
e chie teniad “su liberu ‘e cumandu”:
su riccu a fizzu sou l’had istudiau,
su poperu no ha fattu altrettantu.
Solu cun sa cultura e-i sa Ragione
si poded fagher sa rivoluzione.

Una rivoluzione pro cambiare
In mezzus modu su tenor’e vida,
s’isfruttamentu a ch’allontanare
da custa sociedade incivilida,
noas istrutturas toccad de creare
in d’una Economia irrobustida:
po tottu custu mai s’iscola noghed
ca “Chie pius ischid pius poded”.

Semus tott’invitados a sa gara
De custa “maratona intellettuale”;
oe, si unu chered, za imparad,
ca est abertu su “tempiu culturale”,
ma su mandrone, oe puru, narad
chi no nde tened possibilidade,
a manu sua faghindesi tontu,
e nara chi es troppu caru cussu contu.

Pressalarios e borsas de istudiu
Po agevolare sos pius meritevoles
- assignan finzas a unu testorrudu,
a boltas, cun truccos ingannevoles -
Ma cando b’est totale su ripudiu,
ca sa cultura pared dispiacevole,
tando faghedi solu “mea culpa”
si s’interesse tou no iscultas.

De una mentalidad’ingannadora
Modellos pius irresistibiles:
dinari, ispidientes e ancora
villas, barcas e automovibiles
han fattu s’istruzione for’e moda
ca sos istudios sun pagu credibiles:
no permittin balanzu madornale…
e chie si nde frigad de istudiare?

Medas si antan de tenner dinari,
han sa conca che iscattul’e collanas,
affarios faghen in su fari-fari
ma sas bideas insoro sun profanas:
su portafogliu o sa Banca, mancari,
idolatrande in modas balzanas,
los rended ischiavos de Mamona
trascurande de fagher vida ‘ona.

Sa Natura gosinche mos ha fattu,
devimos guvernare duos sistemas:
sa Materia e s’Ispiritu in cuntrastu
chi tenen differentes sos ischemas.
Su pretziu ‘e s’equilibriu no est barattu
Po fagher collimare sos duos temas,
ca ambos duos cheren a pappare:
unu su cibu e s’ateru a istudiare.

Po cussu, guvernande giustamente
Che unu bonu babbu tal’e quale,
tottos duos sistemas equamente
trattemus in modu imparziale,
ca si nono, a iscapitu ‘e sa mente,
risultad su guvernu…innaturale:
pensemus chi s’umanu chelbeddu
est divressu de su’e un’animaleddu.

Cand’eo fui pitzinnu de iscola,
a mie cun sos cumpanzos mios,
mos trattain che pegos de mola
ca incontrollados tenimis sos brios;
ma lassemus cuss’epoca a sa sola
ca oe metodos novos sun bessidos…
Ma perun’arragionu no ha sensu
si non bio immediatu unu cumpensu..!

In s’istudiu, pitzinnos, insistide,
iscultadelu su cunsizzu meu!
A su cominzu bo nde penitides
ca bos pared tribagliu troppu feu
ma non cessedes…antzis… prosighide
cun frimma volontade e cor’intreu.
Su chi bos pariad, prima, patimentu
si trasformad in veru godimentu.

Deo m’ammento cando fui minore
Giogande che-a bois in carrela,
currinde a cadd’e canna cun onore
ca mi cherian leare sa bandela…
e forsis bi sun resessidos prommores
ca invec’e andar’a iscola andai a vela.
Unu m’ha nadu: "A tie, conca ‘e rapa,
ti ponzo ambos pes in d’un’iscrapa!"

Sa furbizia no bastad…tene contu
C’est dode solamente matzonina;
su chi est istruidu est semper prontu,
s’inteligentzia sua la raffinad.
No est a narrer chi su furbu est tontu
ma a s’inteligente no lu frigad.
Tra astutzia e intellettu…? Indovina…
Un’est cos’e animale, una est Divina!

Iscanu, su mese de Nadale 1987