Origine, astuzia e ingannos de sa femina delittuosa
de Pittanu Moretti

 


Prefazione

Sardos chi ammirades
Su geniu profundu
De chie cantat cun potente rima;
Sas civiles edades
In su presente Mundu
Aspirana a idea pius sublima
E bos illustran tantu
Chi de s'amenu cantu
Connoschides in s'arte metru e lima
Ca s'artista robustu
Amat su veru e puhlicat su giustu
Sos seculos passados
Nos registrat s'istoria
Chi s' Isula 'e poetas fit piena,
Cando sos antenados
Acquistesin gloria
Cantende sempre cun felice vena.
Et oe a sa rinfusa
Medas trattan sa Musa
Coment'e cavaglieri in bidd' anzena
E faghen figurare
Chi sos Sardos nom giuan'a cantare.
Benin da Continente
Cun tantos azzoroddos
Senza brigonza, nè risentimentu:
“Balocchende sa zente”
Ite lastimna e soddos
Fuliados e ispesos a su entu?
A esser pubblicista
Bi cheret bon'artista
Seriu pensadore, e de talentu;
Chi senza sotterfugiu
Seminet lughe e combattat su bugiu.
No pro acquistare.
De cavaglieri rughe
Nè fama de poeta altulocadu,
Mi so ispintu a dare
Cust'opera a sa lughe,
Ma solu, pro zertunos ch'àn cantadu
Cun versos male fattos
In tottu sos reattos
Sempre rejone a sa femina han dadu
E pro conseguenzia
M'hat ispintu sa propria cuscenzia.
Mi so inchiettadu
Leginde una cantone
Senza sistema troppu iscandalosa
Cando happ'incontradu
« Su tale cun rejone
Est mortu dae manos de s'isposa»
Pensendebei a fundu
Sa femina in su mundu
Invece d'esser utile est dannosa.
Cust' amare aggressivu
Est chi m'hat dadu a cantare motivu.

 

Introduzione

O cara, sana e forte gioventude,
chi da su sonn'a su visciu t'ischidas,
cun dann'e buscia e perdid'e salude,

t' est forza aberrer ojos, e chi bidas
su male tou e fatale resorta
in su cale sucumbis, e dezzidas

a tinde isvinculare de una orta,
rifletinde in cust'ùmile tribagliu
si no contat pro te litera morta.

Pro te mi so espostu a su bersagliu,
ca no triunfat chie no afrontat
de sos grandes perigulos s'incagliu.

Segundu su ch'Isopo nos improntat
in sos racontos suos geniales,
in su mundu interu, isse nos contat:

«Tres ribelles, dannosos animales,
a fèmina, su sòrighe e-i su grodde,
de su bene inimigos capitales;

de malas trassas, pilu e corzu modde,
sun totos tres, ma una piùs fiera
prit'est bessida da-e diversu fodde.

Su sòrighe procurat sa manera
chi nos faghet su nidu in sos sacones
e dannificat una domo intera.

Su grodde iscannat puddas e anzones.
Sa fèmina però piùs terribile
destruet e siendas e persones!

Vulcànica, nervosa, suscetibile,
iracunda, superba e implacàbile,
volùbile, modesta e irascibile...

Chie dòcile, domèsticu e amàbile
unu de custos tres nde achietat,
tet esser in su mundu su piùs àbile!

Ogn' animale s'òmine assugetat
e pisches e puzones de s'aera,
e dognunu l'ubidit e rispetat.

Ma pro custos ne trassas ne maneras
a los domesticare at incontradu
de cando esistit sa terreste isfera.

De cantu in s'universu ch'at criadu,
s' òmine podet a totu resèssere
comente fin' a oe at provas dadu,
ma padronu de custos mai tet èssere!


Argumentu

1
Fin'a cantu su Summu Altu Fattore,
Sa femina de fagher hat decisu;
Sa terra, e dogni sou abitadore
Viviat in continu Paradisu
Benit Eva « sa mama d'ogni errore»
E si cambiat tottu de improvisu.
Cantu in terra ch'hat de bellu e santu
Benzesit trasformadu tottu cantu...

2
Adamu fattu intelligente e forte
Imperadore a totta sa Natura,
Si rendet a cust' Eva a fagher corte
Zegu disincantadu 'e sa bellura;
Tantu l'ispinghet a fatale sorte
Chi a s'ordine divinu no dat cura...
Deus, Adamu l’hat fattu potente
Invece Eva 1u torrat a niente.

3
Custa guastadora de ogni bellu
Pustis ch' assuggettadu s'hat Adamu
Chelu e terra ponet in burdellu
Voluttuosa in dogni gustu e bramu;
Ecco s'umanu genere in flagellu
Ch'adescare si lassat dae s'amu!
De lites, d'odiu, e gherra intestina
Sempre sa causale est sa femina.

4
Cust'est sa prima femina formada
Propriu de Adamu da una costa
Dae nessuna mama est allattada
Ma mancu chi l'haeren fatt'apposta...
De velenu e de odiu impastada
Lezera, pessimista e conchi tosta.
Cust'est sa prima e prima ingannadora
Sas seguaces sun peus ancora.

5
Mira, Rebecca, sa tradizione
Chi giughet a Isaccu, su maridu?
Cun cale trama e cale finzione
A Giacobbe de peddes hat bestidu...
Cun s'ingannu, sa benedizione
Comente primugenitu hat rezzidu!
Traighet, pro lograre su desizu
Su propriu maridu ei su fizu.

6
Giacobbe da su frade persighidu
A un'atteru regnu est iscappadu;
Vivende che teraccu for'essidu
Cun su propriu tiu est capitadu.
E sett'annos de gratis hat servidu
Pro Rachele, chi s'est innamoradu;
Ma s'abizant brulladu pro ingannia
Ca invec'e Rachele hat tent'a Lia.

7
Brigas, annuzos, peleas, affannos,
Nde naschet, ca Giacobbe s'inchiettat,
Labanu, pro paura de sos dannos
Chi su generu sou li minettat
Li nat. - Si servis atteros sett'annos
Rachele est tua. - E Giacobbe l'azzettat
Menomale ch'han gai istabilidu
Ma si nò... malamente 'ian finidu...

8
A s'iniqua muzzere 'e Putifarre,
Da Zuseppe negadu est unu gustu...
Lu minettat: no timas chi m'ismarre
Finas ch'ap'alcansare tottu custu.
Ma cale Serafinu biu in carre
Resistit e d'est sempr'onestu e giustu
Disperada 'e pregare inutilmente
Urdit maligna sa trassa sighente.

9
Si fingit da dolores turmentada
Ottenet ch'a Zuseppe attender' appat,
Da lettu sinde lampat abbramada
E a Zuseppe a sa cappa l'acciappat
E gridat, tota canta ischirrizzada
Cand'idet a Zuseppe chi s'iscappat;
Chi l'hat tentadu narzende a sa zente
La crene, a l'impresonan innozzente...

10
Michol si faghet beffe 'e sa sant' Arca
Ca su Monarca Davide hat balladu
Si rendet Bersabea a su Monarca
E a Uria sa marte hat trassadu!
Est rara s'una chi no hat sa marca
De su delittu o s'umbra 'e su peccadu...
Cantu pius andades e chircades
Pius mala sa femina incontrades.

11
Giuditta de Betulia est fuida
Pro si salvare che disisperada,
Oloferme appanas chi l'hat bida
L'amat e issa corrispostu l'hada.
Ma infame, si rendet omicida
Abusat de sa fide chi li dada;
E pensende in s'onore hat disonore
Prite ch'at mortu su benefattore.

12
Estere pro liberare a Mardocheu
Raggiros hat usadu a su maridu :
Sende su frade veramente reu
Ch'a s'edittu no hat accusentidu :
Cun arte simulada e moda feu
Tentan finas ch' Amammu haJla occhidu
Ca bastat : ue sa femmina si ficcat
Resessit, o impiccat, o ispiccat.

13
Da Sodoma e Gomorra s' est salvadu
Lot, ch' a Deus tenet in su coro;
Sas fizas han su babbu imbriagadu
Pro s'appagare sos gustos insoro.
Ecco ch'han duos fizzos generadu
Pensende si sa femina hat decoro.
It'infame ordignu, ite brutt'arte
Cun su propriu babbu a tennes parte?

14
Miradebos a Rut ispigaiola
Chi de Booz si corcada a sos pese
Cun cale arte finta e fina iscola
Caru lettore cumprender lu dese...
Nende: pius no potto istare sola
Tue propincu parente mi sese;
Zedi a sas lusinga senza duda
E faghet de su cumpagnu a sa fiuda.

15
Giob opprimidu da s'Eternu mere
Sigundu s'iscrittura su ch'attestat
Fra tottu sos turmentos, sa muzere
L'insultat. l'avvilit, lu molestat;
Pius issa li dàt dispiaghere
De su propriu male chi l'infestat;
Fizzos, siendas, Deus l'hat leadu,
Pro pena sa muzzere l'at lassadu!

16
Chie mai, comente Salomone
Ch' est ch'hat lassadu fama mondiale?
Eppuru finas custu campione
Da sas feminas est andadu male...
Benzesit tottu da' sapientone
E diventat impudicu immorale,
E perdet cun sa propria salude
Onore, fama, meritu e virtude!

17
Chie mai mi nade che Sansone
Sia istadu prinzipe potente?
Affrontare senz'arma su leone
E l'isbranare che unu niente?
Ebbene custu grande ominone
Dalila mi lu rendet e comente ?
Appenas chi sos pilos nde l'hat tusu
L'han isojadu, beffadu e delusu.

18
Cantu siat sa femina cadena
Causa de duellos et isfidas
A Giulietta, Vienna ed Elena
Leggide, sas Sibillas, sas Armidas,
Aspesia, Arianna, ed Elisena,
Battaglias e zittades destruidas
E pustis ch' azzis leggidu e connottu
Bidides. da' sa femina ch’est tottu.

19
S'odiu, su rancore, su dissidiu
E cantu s'hat de male immaginabile
Su duellu nefandu, s'omicidiu
Est culpa 'e bestia indomabile.
S'omin'ispinghet a su suicidiu
Passu su piu tristu e miserabile
E pro lu ider a oju evidente
Intramos in su seculo presente.

20
Esaminemus su “Sessu gentile”
Comente est da “Profanos” appelladu,
Da su primu isviluppu giovanile
Appenas bindig' annos hat toccadu,
Cuminzat cun astuzia suttile,
A si tenner su sinu ben' ornadu
E cun zinnos trattos risulanos
Si dat pius in vista 'e sos bajanos.

21
Aprendet e iscultat tantu lenta
Penetrende in sas cosas pius arcanas
Cuminzat a si cherrer bene tenta
Cun lussos e cun pompas pius vanas,
Usat sa fantasia in s'istìmenta
E puntigliat sas ateras bajanas ;
Cun chent'iscusas e milli pretesas
Aumentat, in domo sas ispesas.

22
Su lussu oe tantu est in vigore
De “s'afflitta Sardigna unicu male”
Chi ch'at fizas de tristu zappadore
Mancu gasi de riccu industriale;
Appompadas cun galas e primore
Chi paren damas de corte reale :
E s'andades in domo a lis chircare
Mancu pane b’han forzis a mandigare.

23
E cumparen che nobiles matronas ,
Cun su ciuffet a moda incipriadas
De lanas, e tibès, e sedas bonas,
D'aneddos, e collanas ghirlandadas :
Zertas pagu bi cheret chi coronas
No si ponzan in testa isbrigonzadas,
Chi faghen de su lussu tantu istreppidu
Mentre da' s'annu a s'annu sun'in depidu.

24
E cantos nd'amos bidu e possidentes
In sos lussos pius esagerados?
Isprechende continu istrafutentes,
E benner tott'in d'una ruinados,
Miseros, tristos, e nulla tenentes
Mortos de famin'e istrazulados;
Pro culpa de su lussu e de sa gala
Tottu lis est andad'in ora mala.

25
Fatt'e su lussu sa moda est intrada
Cun mill'invenziones e rittoccos;
Sa femina 'e natura ammacchiada
In domo no nos lassat mancu roccos :
Sa misera pittica zoronada
Totta canta l'ispendet in fioccos
O comperat a depidu o s'impresta,
Ei sa domo sempre nuda restat.

26
S'omine in s'isperanzia delusu
L'hat cun a sorte o cun s'annada mala,
Male nutridu e d'estire iscontusu
Pistadu cun su zappu alzi' e fala;
Benit a domo et est tristu piusu
Ca s'idet su bisonzu da ogni ala :
Pensende pro su cras “ite fastizzos”
A procurare su pane a sos fizzos...

27
Sa femina hat diversa violera
Ischit chi già b'est de l'attendere
Bidu bestire bellos ca «est lezzera»
Tales de l'haer, si no hat de ispendere;
Tentat su modu e faghet sa manera
Finas sos pignos de domo a si endere;
O turmentat su babbu e i sa marna
Tantu de arrivare a cudda brama.

28
Custas sun cosas toccadas e bidas
E riflettidas tottu a mente Bana,
Si no sunu appompadas ben'estidas
Zertas unas no andan'a funtana,
Da su lussu sun troppu presumidas
Miseros cuddos chi in podere nd'hana
E dae cussa vana presunzione
Medas nde ruen in perdizione...

29
Sas chi d'haer no poder resessire
Bestires bellos e oggettos d'oro,
Siche andan teraccas a servire
E abbandonan sa famiglia insoro.
Sas pius malas han devidu finire
Perdidas de cunzettu e decoro...
Atter'e che bestire eccellentes
Chi disonoran tottu sos parentes!

30
Miralas a su sero passizzende
Superbas, melindrosas, pazzoseddas,
Cun randas in su pettus pende pende
E gallones e nastru in sas munneddas
A duos e a trese innamorende
Presumidas appenas las faeddas...
Bestidas elegantes che segnoras
Mancu paren chi sian servidoras...

31
Osservade comente sun bestidas
Ite bellu quadru ti presentan ?
No ischin pius inue sun naschidas
Chi tenen babb'e mamma no s'ammentan!
Nè la succurren mancari famidas...
Pius apprestu su padronu tentan
E pensan de furare a faccia tosta
Fattu su pagu currente a sa posta.

32
Sa servidora hat, unu fagher bellu
Chi buscat sempre a piana fura,
Unu sodd'in s'ispesa de masellu,
Duos tra pastas, fruttas e verdura;
E ponen sos chi benden in burdellu
S'enit iscoviada inderettura...
Regione custos chi pesen de mancu
Ca su soddu si cuat da su francu.

33
Ma si deo matessi l'hap intesa
Una fattendesinde su buffonu;
«Dae sa puliduras de s'ispesa
«Chi deo happo furadu a su padronu;
«Mi nd'happo comporadu lettu e mesa
«Un'estire tibet de su bonu,
«E a s'annu chi benit si m'agatto
«Su restante 'e s'azzivu mi 1u fatto».

34
Già podet essere siguru e fidadu
Emmo chi dormat a costazzu erettu,
Bi nd'hat chi si che intrat s'amoradu
Essende sos padronos in su lettu...
E cantos fattos nd'hat incapitadu
Dae cuddas ch' amoran in segrettu ?
Send'in su lettu su mere dormidu
A l'irrobare, e a l'haer bocchidu? !...

35
Bi nd'hat chi pensan de diversu tonu,
Fin'a tenner sa giaes in dodere
Si faghen a sa manu su padronu
E li dan dogni gustu e piaghere...
Mancari siat un omine 'onu
Benit a murrunzare sa muzere,
E a si odiare cun disgustu
Dae sa servidora tottu custu.

36
Già da pagu tempus unu giovaneddu
Da una servidora corteggiadu,
Cun ogiadas, cun gestos, e faeddu
Finas chi l'hat a issa piegadu.
Mischinu... chi giresit su chelveddu
E da una finestra s'est lampadu,
De su palattu a su terzu pianu,
E manc’un' ossu li restesit sanu.


37
Un' ater' una simpatica e bella,
Bettat rezzas a un istudiante
De distinta famiglia e parentella:
Finas chi si l'hat fattu sou amante...
S'isparat cun sa sua rivoltella
E si rendet cadavere in s'istante:
Pustis d'haer pensadu chi s'amore
De custa li faghiat disonore:

38
Ma de custas, a mizzas e chentinas
Nde registran tottue sos giomales
Pius nde morin dae sas feminas
Chi no propri'e mortes naturales...
Seminan pestilenzia e ruinas
E provocan discordias mortales;
Chi bind'hat chis'impiccat resoluttu
O s'iscannan s'ettan in su puttu!!...

39
Ch' est causale sa femina sola
Faghide totu bene attenzione
E cuddas ch'aman cun segrett'iscola
Pro unu fine cun ambizione...
E si carrigan poi una pistola
E bocchini in sa populazione;

Cun s'iscusa de l'haer ingannada
Como bidimos si rejone nd'hada.

40
A contra voluntade, no si lodet
Unu mancari forza happet assai
Chi de una femina nde godet
Mancari la trascinet goi e gai.
No b'hat barba de omine chi podet
A cuss'intentu arrivarebi mai:
A sind'hat bidu in su puntigliu forte
De zeder no, e rezzire sa morte...

4
No lo podet godire chi la tentat,
Bastat ch'issa tentada si resistat:
E s’a sa prima negano iscramentat
Pius coraggiu sa femina acchistat
Tando cun sos mazzores si lamentat
E volere o volare a postu s'istat:
Ca sos ch'abba uddid'ischeddad'hana
Timent fina sa fritta a mala gana.

42
Ecco chi non si podet lamentare
Chi senza cherrer issa est violada.
Est mere de abberrer e tancare
Est culpa sua si su gustu dada;
Istat in issa de si rispettare,
Fin'a tantu chi siat isposada :
Però ti dat a mandigare a cua
Totu su male ch'hat est culpa sua.

43
S'est bellina devimus ammittire
Chi la tenten, s'in domo fizzos s'hada,
Ma devet su perigulu fuire
S'est servidora onesta et educada:
A sos padronos fattendeli ischire.
E d'est prus bene ida e rispettada,
E si no tenet rimediu prontu
Si ch'essit fora e s'arrangiat su contu.

44
Ma sas pius lu faghen cun malizia
«Anzis sun issas chi su fogu alluman»
Tant' e passare sa vida in delizia
Si su poveru «Merlo» l'ispiumman!
Si no, buffonan finas sa Giustizia
Pustis chi su reatu lu consumman.
Infattis l'hamos a isperienzia
Ch' han totu assolutoria sentenzia.

45
Inoghe est interesse ‘e sos giurados
Chi sa lughe risplendant in sa corte,
E cantos a s' amore trascinandos
Succumbini depoi a vile morte?
Da sos attenuantes male dados
Sa femmina oe tenet hrazzu forte!
Ma nessunu nd' est zertu si ne no
E cun regiones logicas lu pro.

46
Supponzemus ch'in domo ‘e sa Segnora
«Tantu da nos abberrer su caminu»
Sa bella e attraente servidora
Tentada siat da su padroncinu...
Non devet, custa « a tempus e a ora»
Narrer a sa padrona in bonu tinu :
Miret penset su fizu 'e curreggire.
Si no deo so pronta mi ch'essire!

47
O «ca s'incantant de su giovaneddu
A sas lusingas zedit a sa bona;
Sognende forsi in su sou chelveddu
De passare sa vida a sa Carlona;
Cuncurrent cun su sou merigheddu
In sos gustos acua 'e sa padrona:
E si che logat beninde iscoprida,
Cun cale drittu li leat sa vita?

48
E cantas a lu narrer francu e nettu
Da viver bene s'iscardin de ala
E ch'andan solas solas a su lettu
Pro isfogare sa idea mala?
De poi pensan e faghen prenettu
E da chi giughen su pizzinnu a pala;
Andan a bocchin'a sa disperada
«Cun su fizu sa prova vera s' hada?»

49
Non meritan de zertu cumpassione
Send'issas s'istrumentu 'e s'assassinu
Sas onestas ponide a paragone
Ruttas gutta s'incubbu 'e su destinu;
Cales podian tenner pius regione
De bagnare de samben su terrinu.
Eppuru si ressinnan resoluttas
Ca culp'insoro in su dannu sun ruttas.

50
Si prima capricciosa s'est servida
De s'omine, cun fine e cun intentu,
Pustis, armada, li truncat sa vida
Da ch'hat fattu su sou pensamentu!
Assolvere custa barbara omicida
Cale coraggiu in su dibattimentu?
No b'hat attenuante de l'esimere
S'abus infame si devet reprimere.

51
E cantas no proponen buffonende
«E prite no si cogiat cun sa tale?
Custu rispondet gioghende e riende :
«Veramente pro meu naturale
«Cussa niente geniu m'est dende;
«Si esserat che tue, meno male,
«Simpatica, gentile e geniosa
«Ma cussa? No mi garbat pro isposa!».

52
E in su mentres s'idet abbrazzadu
E cun d'unu fortivu movimentu,
Sas laras unu zoccu han'iscoccadu
Ch'àt resonadu s'eco in s'apposentu.
Su restu chi ted'esser capitadu
Essende solos in cussu momentu
Immaginalu, amabile lettore
Tue ch'ischis cant'est zegu s'amore.

53
Ammittimos chi happan brosighidu
E ch'issa siat mama diventada,
Ch'a custu oblighet de l'esser maridu
Paret a mie chi legge non b'hada
Como fingimos de l'haer bocchidu
Ello e no meritat cundennada ?
Oh! ca provas no hamos de su fattu
Hat bene cummittidu su reattu ?

54
Custu iu idet fina s'ignorante
Chi vivet de su codice profanu :
Si comente sa femina est birbante
No li meritat dad'ampia manu:
Arpia chi fingit de amante
Pustis si saziat de sambene umanu...
Iena incuntentabile abbramida
Ch'in morte cuntraccambiat sa vida!

55
Cant'est maligna, de pessim'inclinu
Da custu solu podides pensare:
Com' otto dies d'unu caminu
Si ponzesit una abbaghinare
Fattende nomen d'unu signorinu
Chi nachi la cheriat vioIare...
Accudin tantos e l'han incontrada
Raffiendesi in faccia ischirrizzada.

56
Cominzan tottus a la dimandare
De comente su fattu est capitadu
E pianghende senza «lagrimare»
«Can'isfacciada» a cuddos lis hat nadu
Su tale, inoghe est bennidu a passare
E luego sas manos m'hat bettadu!
Che li ii suta, e a su primu gridu
Andare m'hat lassada e s'est fuidu.

57
In d'un attimu cust'istoriella
Tottu sa idda ponet in rumore
Babbu, frades. è i sa parentella.
Sun contra custu chi faghen furone...
Imediatamente una carella
Han intradu p'oltraggiu a su pudore:
E senza ritardare, ite degoria,
Su zurighe dat manu a s'istruttoria

58
Comente, cando solit suzzedire
Iscandalu. o dispettu, o accidente;
Benit prestu che ftllmine a bessire
Intro idda culpadu o innozente..
Ma... s'ultimu chi benit a I'ischire
Sempre su dolidore est veramente,
Tale puale a custu suzzedesit
Chi tot' in d'una zittadu s'idesit.

59
Intantu accudit a su Tribunale
E negat su rsatu addebitadu;
Testimonzos su tale e i su tale,
Nissunu chi l'hat bidu hat affirmadu.
E tra ispesas e dannu morale
L'han'a tremiza francos cundennadu;
In mancanza de provas de presenzia
Hana dad'a ,sa femina credenzia!

60
Sacrament'adoradu basi perdeu,
S'a calunque ora hapo bisonzos
Cand'and'e torro da su logu meu
Dev' esser 'iscortadu 'e testimonzos?
Ajò... chi fin'a 1u narre est feu ...
Ch'est finidu su tempus de sos gonzos
Bella si... una cand'enit a bene
M' abboghinat senz'esser... e la crene

61
Oe nd'idimos de ogni colore
Prite chi proteggidas sunu assai,
Com'a sa zega faghene s'amore
Senza pensare a perigulos mai...
Tantu già si vendicana s'onore
Ca sa idea l'han fissada gai,
E finas ch'in galera no nde lassana
Ahi !... cantos a balla nde trapassana!

62
In sinu tou o Sassari famosa
Cantos reatos similes bei hada?
Cust' ultima tragedia amorosa
Una prova lughente non nde dada
Si Lauretta che promissa isposa
Est cun Vizzente sett'annos istada...
Cun cale drittu poi Antonietta
Cuncurret a s'amore e Lauretta?

63
Ca l'hat Vizzente Ruju domandata
Ecco su drittu chi cheret sa Sanna:
Ma... cando l'hat Delogu diffidada
Prit'hat sighidu a l'aberrer sa gianna?
Non solu dubbiosa s'est mustrada
Chi si l'est resa, e fit raida manna;
E da non b'haer prima rifflettidu
Oe est cojada. e non tenet maridu...

64
Ma si custa si fit mantesa pura,
Non si fit su delittu consumidu:
Nè Lauretta in sa presone oscura
Cant'est, suffrinde, no hiat sutfridu,
E nè Vizzente Ruju in gioventura
Non si fit cun cuss'umbra seppellidu;
Nemmancu Sanna fit gas' in corruttu
Si tentu contu s'haiat su fruttu!

65
S'iscandalu però pius maggiore
Est chi ambas si cheres isposadas
Un'e attera pretenene s'onore
Ma... e chie las hat disonoradas?
No sun issas chi zegas de s'amore
In brazzos de Vizzente si sun dadas?
Intantu chi est mortu est Pantalone!
Issas sun bias o tortu o ragione!

66
Oe s' Amor'est un'ispediente,
Anzis adderettura unu mercadu!
Su tristu fatt'e Ittiri recente,
Totta canta sa idd' àt rattristadu!
E de Ierzu su casu dolente,
Chi nd'est tottu Casteddu addoloradu
Sunu conseguenzas ed effettos:
De sos assolutorios verdettos.

67
S'amor' est zegu, e in ojos bendadu,
Su codice est bendadu, e zegu puru!
L' ana toccadu e l' àna trastoccadu,
Senza risolver cust puntu oscuru!..
Sas feminas nde hant approfittadu,
E si divertint a coro seguru:
Prontas a si servire 'e su rivolvere
Persuas sa Legg'e l'as assolvere!

68
Oe nessuna femmina hat paura
Boccat de balla, o boccat de pugnale,
Senz'interruzione a sa segura
In barba de su Codice Penale:
S'est propaghende fora de misura
In tota sa Sardigna custu male,
Si no si moven in su Parlamentu
A dar' urgente unu provvedimentu.

69
Si a trint'annos de reclusione
Nde cuminzian a nde cundennare,
Tando frenian d'ogni passione
E pensian in regula 'e instare,
Cun cautella e cun attenzione;
E cantos dannos dian evitare?...
Senza d' amore nè trese nè dus
Ma, unu solu, e de sos paris suos !

70
Fin'a cantu sa Legge Italiana
No bei pensat a ponner riparu,
Custa belva feroce e inumana
Su samben cristianu no hat caru !
Prosighit sempre in sa idea vana
E de si salvar'unu est casu raru.
Da calunque gradu o impiegu
Custa lu rendet mansuetu e zegu.

71
Da su soldadu a su generale
De calunque siat reggimentu
Da su becchinu a s'altu imperiale
Tottus ruen da custa in perdimentu:
Finas sos sacerdotes andan male
E ruen in birgonza sentimentu?!
Pius tirat de femina unu pilu
Che no sett'otto anos tott'in filu...

72
Custas sun sas bajanas delicadas
Servidoras e fizzas de famiglia;
Com'intran sas fiudas e cojadas
Chi curren senza frenu e senza briglia,
Sas divotas e monzas professadas
Chi su ritiru braman pro puntiglia!
E cantu male faghen a su mundu
S'idet su restu in su cantu sigundu.