Paritzas dies faghet mi che so agatadu, chentza mancu lu cherrer, in una dei cudhas carrelas arruntzinadas e ismentigadas dae Deus e dae su mundhu. Como, però, a títulu de vantu, las cramant «tzentru istóricu».
Custas carrelas non sunt àteru che buturinos chi apenas cominzat a proer diventant illudriadorzos, bidu chi de impedradu bi ndh'at belle e nudha, e sas domos imbedustadas e chentza càncaros, a conca apare (forsis si cherent caentare e fagher fortza una cun s'àtera!), paret chi si rezant pro miràculu, subra de cussos muros totu buadas e tuvedhos.
ln sa bicochedha de una domo chi pariat prus in vida, duas tias (chi annos no isco cantos ndh'ant), cugutadas de niedhu ei sas caras in colore grogu leonadu, fin assolièndhesi sa carena àrrida cun s'úrtimu sole de su sero.
- «Salude! E ite, a chistionu sezis?»
- «Ah, tue sese?... Ehi, a chistionu! A s'edade nostra non s'ischit prus comente che trampare sa die. Cassiadindhe a intro chi nos setzimus in su foghile, bidu chi su sero ch'est bell'e infritadu. Beni, beni chi ti faghimus unu contu de sos tempos andhados!»
«In su tempus candho totu fint massajos e pastores, ei sa zente non che fit bertulera peri su mundhu, in bidha nostra si viviat godindhe de sos pagos benes chi lis podiat dispensare su tenner tancas cumonales, siat in su Monte de artu che de bassu.
Sas dies serenas benint, però, a si finire. Una manada 'e bandhidos, chi fint in ferotze cuntierra, cummitiant bestialidades de onzi zenia pro che catzare dae su monte sos ómines nostros; e a su faghe faghe che los aiant bell'e acorrados intro de bidha.
Sos mazores no ischiant prus a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu regortorzu, chi si naraiat Càralu, un'ominedhu míseru de figura, ma tramposu che unu grodhe, nendhe chi isse lis podiat ponner in francas cussos deghe bandhidos, bastet chi, pro cantu campaiat, l'aerent asseguradu unu vitalítziu.
Sos mazores detzidint de atzetare, nèndhesi chi fit menzus a che bogare un'àtera déguma dae sas pagas intradas chi teniant chi no a che lis sutzare su sàmbene cussu parile de unturzos.
Càralu, cun sas trassas suas, resessit a intrare in fidútzia de unu de sa bandha. Sos àteros bandhidos, solos e isputzidos chei su putzu, no istentant a l'atzetare che amigu, bidu chi isse fit sempre prontu a totu sos cumandhos e servítzios chentza lis preguntare peruna recumpessa (gai lis pariat!), si non calchi abbudregada de purpuzu.
Una die chi fint rebbotendhe suta de un'élighe bedrosu, Càralu lis contat: «Derisero, pro pigare a inoghe, so coladu acurtzu a sa perca de sa Roca 'e Coronas (pro fortza, deviat passare cue, non b'at àteru caminu pro intrare o essire de bidha!). L'apo bida chi fit alluta a dedie dae fogarones e prena de ómines armados: de seguru sunt inie a guàrdia isetendhe a bois!» E sighit: «Custa est sa borta bona. Ite costat a zente de abbilidade e balentia che bois: si sa note los atentades intro de sa perca, los distruides pro sempre, e so in me chi non ndhe lis torrat a benner brussu de ndhe altzare sa conca dae terra!»
Intesu custu, sos bandhidos totu a una boghe s'acordant e dant resone a Càralu, detzidindhe pro s'incràs sero. Su regortorzu si che recuit a bidha pro lis cundhire su piatu.
Sa bortada ‘e die veniente, sos mazores, ponindhe mente a sos consizos de Càralu, allughent sos fogos intro de sa perca e a s'irmurinada, cuatos cuatos, s'apostant in gir'in giru, in mesu sas matas in s'isetu de sos bandhidos.
No ant dévidu isetare meda, ca sos bandhidos, totos deghe, seguros de su codhu issoro, arrivint e incomintzant a isparare a su lugore. Ma est tot'unu, a isparare issos e a bi lassare sa pedhe!
Càralu, chi non s’aiat chérfidu perder su fatu, fit abbusadu in logu frantu, cun sas dentes càriga càriga, già assaborendhe su de si bider campadu chentza prus tenner perunu bisonzu de tribbulare. Ma unu corpu 'e balla rugat sas aeras tinghèndeli de ruju sas petorras de su bentone».
Su contu fit finidu, e sas duas betzighedhas s'ammudant pessamentosas, innastulendhe tabbacu. Eo, curiosu, lis pregunto: «..Ma, a Càralu, chie l'at isparadu?»
Tia Santedha, gai si naraiat sa prus betza, a tost'a tostu, mi rispondhet: «Sa zustíssia de Deus pro sos traitores... Custa fit sa bidha nostra, custa est sa Sardigna...»